media 2020

In 2020 ben ik de post hbo opleiding ‘Therapie met inzet van dieren’ gaan volgen bij Aeres Hogeschool te Dronten.
Ik ben zowel verpleegkundige als therapiehond begeleider en zocht meer diepgang. De media kreeg ook lucht van de opleiding en de Stentor en Telegraaf plaatsten een mooi artikel en tevens een video. Bron: Alpaca’s aaien, konijnen knuffelen: werkt dat écht als therapie? | Dierendag | destentor.nl

Alpaca’s aaien, konijnen knuffelen: werkt dat écht als therapie?

Alpaca’s aaien, knuffelen met konijnen, spiegelen met paarden: steeds vaker worden dieren ingezet in de zorg. De liefde en de zorg voor een dier lijkt heilzaam voor mensen. Maar van hoe dat precies werkt, is nog maar weinig bekend. Een nieuwe post-hbo-opleiding aan Aeres Hogeschool in Dronten leidt mensen op die dieren inzetten tijdens behandeltrajecten in de zorg. Alice van Eijk 4 okt. 2020 Bron: de Stentor

Hulphond Veron is nieuwsgierig, vrolijk snuffelend begroet de witte herdershond studente Marleen Endeman. Of vindt hij het juist spannend, al die nieuwe gezichten? Het is bij deze praktijkopdracht aan Marleen en haar medestudenten om Veron te observeren. 

Hulphond Veron speelt de hoofdrol in de praktijkopdracht voor studenten van de nieuwe post hbo-opleiding Therapie met inzet van dieren.
Hulphond Veron speelt de hoofdrol in de praktijkopdracht voor studenten van de nieuwe post hbo-opleiding Therapie met inzet van dieren.

,,Probeer eens te kijken zonder gekleurde bril, kijk naar wat je ziet en niet wat je denkt te zien”, legt gastdocent Mirjam van de Vate uit. ,,Het is menselijk om gedrag en gebeurtenissen in te vullen met wat bekend is voor ons. Maar als je met dieren wilt werken, moet je zonder oordeel observeren en leer je om een dier te ‘lezen’.”

Mensen met dementie

Endeman (32) is verpleegkundige in de ouderenzorg, en werkt met dementerenden. Ze heeft een kennel met Franse bulldogs en volgde een opleiding tot therapiehondbegeleider. Ze koos bewust voor de nieuwe vakopleiding ‘therapie met inzet van dieren’ bij Aeres Hogeschool in Dronten.

Ongediplo­meer­de honden- en paardencoa­ches schieten als paddenstoe­len uit de grondMarleen Endeman, studente

,,Ik zie het om mij heen, zo veel mensen die hun eigen hond meebrengen om kwetsbare mensen te helpen.” Volgens Endeman is er sprake van wildgroei. ,,Ongediplomeerde honden- en paardencoaches schieten als paddenstoelen uit de grond. Er is geen controle op. Ik wil de diepte in, kennis vergaren en zo meewerken aan een professionele beroepsgroep. Daarom zit ik hier.”

Studente Marleen Endeman wil de diepte in.
Studente Marleen Endeman wil de diepte in. © Henri van der Beek

Relatie

Het kaf van het koren scheiden, meer transparantie en oog voor het welzijn van het dier. Dat hebben lector Kathalijne Visser en etholoog Irma Schouwenaars van Aeres voor ogen met de nieuwe opleiding. Het rapport Dierbare Hulpverleners dat de Raad van Dierenaangelegenheden in 2019 presenteert, is voor Visser en Schouwenaars een duw in de goede richting. Om welzijn van mensen en dieren te garanderen, pleit de raad voor een kwaliteitskeurmerk en voor opleidingen die voldoen aan kwaliteitseisen. 

,,We zijn er direct mee aan de slag gegaan en konden begin dit jaar van start met deze post-hbo-opleiding, de enige in Nederland. We leren studenten op een verantwoorde manier dieren inzetten, zodat welzijn van mens en dier gewaarborgd blijft.”

We weten dat als je een hond vijftien minuten aait, bij zowel hond als mens het gelukshor­moon oxytocine omhoog gaatKathalijne Visser, Lector Mens-dier-interacties en Dierenwelzijn

Dieren worden steeds vaker ingezet in coaching- en therapiesessies om mensen met een fysieke of mentale beperking te helpen. Maar het ontbreekt daarbij aan professionele eisen. Visser: ,,Hoewel veel mensen zeggen baat te hebben bij therapie met inzet van een dier, hebben we dat nog maar nauwelijks wetenschappelijk kunnen onderbouwen.”

Hulphond Veron.
Hulphond Veron. © Henri van der Beek

Speelgoedhond

,,Het is een complex gebeuren, waarbij veel factoren meespelen. Op onderdelen worden resultaten geboekt. We weten dat als je een hond vijftien minuten aait bij zowel hond als mens het gelukshormoon oxytocine omhoog gaat. Datzelfde hormoon zorgt voor binding tussen moeder en kind, direct na de geboorte. Dus ja, er gebeurt zeker iets, maar het is moeilijk te zeggen hoe het precies werkt. Je kunt je afvragen of dit effect alleen wordt bereikt door een echte hond in te zetten. Of is het zonder hond of met een speelgoedhond in bepaalde gevallen ook effectief?”

Humane therapie

Tijdens de opleiding is er vooral aandacht voor de kant van het dier. ,,Onze studenten hebben een studie op het gebied van humane therapie afgerond, zoals sociaal werk, verpleegkunde of logopedie. Of ze zijn afgestudeerd als jeugd- en gezinsprofessional, psycholoog of pedagoog en willen verder met het inzetten van dieren in therapiesessies.”

De inzet van een dier mag niet ten koste gaan van het welzijn van het dierIrma Schouwenaars, Etholoog en gedragsbioloog

Schouwenaars en Visser begrijpen heel goed waarom zorgdieren populair zijn. Ze kunnen op allerlei manieren iets toevoegen, stelt Schouwenaars. ,,Uit onderzoek is gebleken dat mensen met PTSS met een hulphond beter slapen en minder angstaanvallen hebben. Ook kunnen hulphonden iets betekenen voor mensen met epilepsie, ze ruiken wanneer zo’n aanval zich aandient. We weten dat interactie tussen mens en dier positief uitpakt in mentaal opzicht. Maar het mag niet ten koste gaan van het welzijn van het dier.”

Positief effect zorgdieren bij toeval ontdekt  

In de jaren zestig nam de interesse voor de inzet van dieren in de gezondheidszorg toe. Psychotherapeut Levinson (1969) merkte bij toeval dat de aanwezigheid van dieren tijdens therapeutische sessies positieve effecten had op de psychische gezondheid van kinderen. Momenteel kan iedereen volgens de Raad van Dierenaangelegenheden ‘zonder enige vorm van scholing, vaardigheden of kennis dierondersteunende interventies aanbieden’.

Sector groeit al jaren

Honden, paarden, konijnen, katten, cavia’s, kippen en tal van andere dieren worden ingezet om mensen te helpen. De sector groeit al jaren. Zo is het aantal zorgboerderijen toegenomen van zo’n 200 rond de eeuwwisseling tot 1000 nu. Dieren spelen een rol in de behandeling van mensen met uiteenlopende psychische stoornissen, van autisme tot ADHD en van dementie tot depressie. 

Irma Schouwenaars: 'Het is heel belangrijk om te weten wanneer het genoeg is voor een dier en dat je weet wanneer je moet stoppen'.
Irma Schouwenaars: ‘Het is heel belangrijk om te weten wanneer het genoeg is voor een dier en dat je weet wanneer je moet stoppen’. © Henri van der Beek

Dure dolfijnentherapie

In dure dolfijnentherapie of knuffelkonijntjes in het verpleeghuis geloven ze niet echt. Schouwenaars: ,,Laat ik het zo zeggen: ik zou niet een konijn kiezen als therapiedier en meenemen naar allerlei instanties om te aaien of te knuffelen. Als ze heel goed gesocialiseerd zijn, is het misschien mogelijk. Maar konijnen zijn prooidieren, die vluchten het liefst weg.”

Visser ziet dat kwetsbare mensen baat kunnen hebben bij dieren. ,,Een dier geeft sociale steun, is onvoorwaardelijk. Ik begrijp wel dat mensen hiervoor kiezen. Maar is het echt nodig dolfijnen in gevangenschap in te zetten bij een therapie? Ze zijn niet gedomesticeerd en het zijn zeer sociale en intelligente dieren, die niet in gevangenschap thuis horen.”

Genoeg is genoeg

Om tijdens interventies het welzijn van dieren te waarborgen, is het lezen van dieren van groot belang, zegt Schouwenaars. ,,Het is belangrijk te weten wanneer het genoeg is voor een dier, dat je weet wanneer je moet stoppen. Dat is niet makkelijk, vooral niet als de cliënt baat heeft bij de sessie. Daarom leren we studenten emoties bij een dier te herkennen, stress-signalen op te pakken. Genoeg is genoeg.”

Stress-signalen

Als die signalen niet tijdig worden opgemerkt, zijn de gevolgen volgens de gedragsbioloog niet te overzien. ,,Een hond die een getraumatiseerde cliënt bijt: dan ben je terug bij af, met alle gevolgen van dien, voor mens en dier.”

Zelfkennis is essentieel. Wil je echt contact maken met de hond, dan moet je met jezelf aan de slag’Mirjam van de Vate, Gastdocent

De studenten doen ondertussen hun best Veron te ‘lezen’. En Van de Vate doceert: ,,Zelfkennis ontwikkelen is essentieel. Wil je echt contact maken met de hond, dan moet je met jezelf aan de slag. Want als je niet op je gemak bent, loopt Veron bij je weg. Dat zegt veel over jou, meer dan over Veron.”

De observatie-opdracht: studenten leren de hond 'lezen'.
De observatie-opdracht: studenten leren de hond ‘lezen’. © Henri van der Beek